“Her musical hardware produces a lovely sound, at times almost human, with fine intonation and excellent control of vibrato.”
Jeffrey James, editor and composer, about the Carnegie Hall debut concert
Concerten lame sonore en piano
De Lame Sonore bespeel ik sinds 2011. In de volksmond noemt men het instrument ook wel de“zingende zaag”. Echter is dit de professionele uitvoering, In Engeland staat de zingende zaag bekend als “musical saw”, in Frankrijk als “scie musicale”.
De Lame Sonore wordt niet veel bespeeld. Vooral niet in Nederland. En is zeker niet makkelijk om op te spelen.
Samen met pianiste Nanke Flach verzorg ik regelmatig “een ongewoon concert”.
Ongewoon omdat we tijdens de concerten afwisselend klassieke werken uitvoeren voor Cello en Piano maar ook voor Lame Sonore en Piano.
Ongewoon ook, omdat we naast de gebruikelijke concertlocaties ook op minder gebruikelijke plaatsen hebben gespeeld. Zo speelden we o.a. tijdens de Kunstnacht in Den Bosch, in het instrumentenmuseum Vosbergen in Eelde, tijdens het galaconcert van het Noord Nederlands Orkest, in de Oosterpoort in Groningen en waren w te gast in het Radio4 programma Spiegelzaal, live uitgezonden vanuit het Concertgebouw in Amsterdam. Maar we waren ook te vinden in een wijnkelder, op het openluchtfestival Mañana Mañana en in een oude suikerfabriek.
In de zomer van 2014 namen we deel aan de Ibla Grand Prize op Sicilië, en wonnen voor onze concerten daar een eervolle vermelding. Als vervolg daarop werden we uitgenodigd voor de Ibla Grand Prize tournee voor prijswinnaars door de Verenigde Staten, in mei 2015. Als onderdeel van deze tournee maakten we ons debuut in Carnegie Hall. Van dit concert verscheen een uitgebreide recensie door Jeffrey James.
De jury schreef het volgende over onze deelname:
” they create a wonderful sound and a mystic atmosphere”
“I like the way she chooses her vibrato and her phrasing”
“Interesting performance with a very interesting instrument”
Onze optredens worden warm ontvangen en verrassend genoemd. Uit een schrijven aan ons na het galaoptreden citeer ik:
“Onze gasten waren erg enthousiast en met name het verrassende, kleine en aanraakbare werd zeer gewaardeerd.
De zingende zaag is op deze avond op een prachtige manier op vele kaarten gezet”
Mijn fascinatie voor de Lame Sonore
Een aantal jaren geleden raakte ik in de ban van de zangerige klank van de zingende zaag.
Bij de bouwmarkt kocht ik een betonzaag en probeerde er met een strijkstok klank uit te halen. Na een week lukte het me er Happy Birthday op te spelen.
Via de firma Stiggelbout in Groningen, gespecialiseerd in Westerse en niet Westerse Percussie-instrumenten, bestelde ik mijn eerste zingende zaag.
Op zoek naar een groter klankregister en een mooiere klank, stuitte ik op de Franse uivoering van de zingende zaag: De Lame Sonore. Deze “Stradivarius” onder de zagen heeft een bereik van 3 ½ octaaf. De Franse Lame Sonore-bouwer Alexis Faucomprez heeft er één voor mij gebouwd in 2011.
Het bespelen van de Lame Sonore geeft me een muzikale innerlijke verrijking.
Omdat voor dit instrument maar één methodeboek geschreven is, heb ik op verschillende vlakken het wiel opnieuw moeten uitvinden. Denk daarbij aan een geheel nieuwe streektechniek, nieuwe manieren van fraseren, het vinden van de juiste speelhouding en het overwinnen van speeltechnische dilemma’s.
Repertoire voor de Lame Sonore (zingende zaag)
Een aantal componisten van vlak na de 2e wereldoorlog heeft speciaal voor de Lame Sonore enkele kleine muziekstukken geschreven. Op mijn repertoire staan composities van o.a. de componist Honegger, Koechlin, Dom Clémant-Jacob, Joseph Canteloube en Henri Sauget.
Ook muziek die niet specifiek voor de Lame Sonore geschreven is, maar b.v. voor cello of voor zangstem, kan geschikt zijn om te worden gespeeld.
Verschillende componisten uit o.a. Nederland, Frankrijk en de Verenigde Staten, schrijven en schreven muziek voor ons duo (Annette Scholten, lame sonore en Nanke Flach, piano). We hopen een deel daarvan binnenkort op cd te kunnen zetten.
Historie en ontstaan van de Lame Sonore (zingende zaag)
Een bespeler van de zingende zaag wordt een zagist genoemd.
Een zagist van grote betekenis voor de Franse “zaagwereld” was Jacques Keller (1900-1988). Keller was niet alleen de ontwerper van de “Lame Sonore” en van een speciaal handvat voor deze zaag, hij schreef ook het tot dusver enige serieuze studieboek voor de zingende zaag: “La Lame Sonore”. Zijn spel trok ook de aandacht van een paar componisten, die enkele (kleine) stukken voor hem schreven. De componist Arthur Honneger werd zo zeer door zijn spel geïnspireerd dat hij in zijn opera Antigone een solo voor de zingende zaag schreef.
In de R.K kerk werd de Lame Sonore na de 2e Wereldoorlog meermaals in de rol van voorzanger tijdens de mis ingezet. De klank van het de zingende zaag komt goed tot zijn recht onder de gewelven van een oude kerk.
In het Franse dorp waar ik vaak kom, studeer ik regelmatig in de kerk en word ik gevraagd mee te spelen in de mis.
Over de oorsprong van de zingende zaag doen vele verhalen de ronde. Het zouden houthakkers in Zuid-Amerika, in Scandinavië of in de Appalachen (Verenigde Staten) zijn geweest, die ontdekten dat de zaag een zingende toon kan produceren als je de zaag op een bepaalde manier gebogen houdt. Het ligt voor de hand dat overal waar men een zaag gebruikt dit idee kan zijn ontstaan.
Bronvermelding: